Het zal van de vrouwen moeten komen?! | Cela devra-t-il venir des femmes ?!

(version française en-dessous)

Hiam Abbass in the Eyes of Heaven van Rachid Benzine

Those bastards think because they posses the ‘Sacred Argument’ they can silence and oppress us. Our time has come! The time to be, to love, to hope. We will not let these fanatics tell us: “This is your last hour”. Deze woorden uit de monoloog In the Eyes of Heaven van Rachid Benzine, Europa’s grote voortrekker van een islam van de 21e eeuw, weerklonken twee dagen na de aanslagen van 22 maart in het Brusselse Kaaitheater. Het was geen evidente opgave: voor het theaterhuis – het theaterstuk laten doorgaan of niet? – en voor mezelf: al twee dagen was ik sprakeloos, verdrietig, woedend én angstig. Maar de krachtige woorden van Benzine, uitgesproken door de Palestijnse actrice Hiam Abbass leidde tot een louterende catharsis. Ontreddering maakte plaats voor troost, angst voor hoop.

Op die bewuste donderdagavond in maart zwierde Hiam Abbass – de ‘Helen Mirren’ van de Arabische wereld – in een donkerrode jurk over de planken van het Kaaitheater. Ze stak een sigaret op en vertelde over haar familie, de liefde en de dagelijkse sores van barbaarse klanten die komen en gaan. In tegenstelling tot mijn moeder, heb ik mijn eigen plek. Mijn moeder was een legerhoer. Dat is geen uitdrukking, dat is letterlijk wat ze was. Geen militaire barakken zonder bordelen! Ze verleende haar diensten aan generaties soldaten om mij te voeden en mijn opleiding te kunnen bekostigen. […] Nog tien jaar voor mijn dochter is afgestudeerd. Nog tien jaar sterk blijven. Tien jaar lijkt een eeuwigheid.

Aan het woord is Nour, een prostituee in Tunesië tijdens de Arabische Lente, maar het kan ook Egypte zijn. Nour betekent ‘licht’. In de Koran wordt een onderscheid gemaakt tussen zonlicht (siraaj of سراج) en maanlicht (nour of نور‎‎). Van oudsher staat de maan zowel symbool voor vrouwelijkheid, hoop en genezing als voor onheil. Rachid Benzine koos haar naam niet voor niets. In het stuk werd Nours vrouwelijkheid tegelijk bezongen en beschimpt, het was haar verlossing én haar doodsteek.

Hoezeer de zedeloze gouverneurs, zakenlieden, religieuze leiders en westerse journalisten hun onzedelijke fantasieën op haar loslieten, op geen enkel moment zag ik een slachtoffer op scène. Zelfverzekerd en wars van grandeur keek ze je aan, zonder ook maar een greintje medelijden op te wekken. “Het zijn vrouwen die de samenleving opbouwen”, zei de wereldvermaarde sociologe Fatima Mernissi, mijn intellectuele soulmate die een wezenlijke invloed uitoefende op mijn ontwikkeling en die van miljoenen jonge moslima’s. “Weet je waarom? We hebben geen keuze. Ofwel hou je je mond en word je vernederd, ofwel doe je wat ik doe: je schreeuwt.” En Nour was zo’n schreeuwer, ze liet zich niet doen, ook al bekocht ze dat met haar eigen leven.

Op zondag 13 november herdenken we de aanslagen in Parijs die de westerse wereld op haar grondvesten deed daveren. Net daarom ga ik op 15 november nog eens kijken naar In the Eyes of Heaven in het Kaaitheater. De vechtlust waarmee wij onze waarden en steden in de nadagen van de aanslagen niet wilden opgeven, herken ik in de veerkracht van de vrouw die met opgeheven hoofd de Arabische Lente trotseerde. Een jaar geleden werd Hiam Abbass onthaald op een staande ovatie. In die ovatie weerklonk de wil om samen het verdriet te overstijgen, om de stad weer waardig op te eisen. Nour betekent licht, vrouwelijkheid, genezing en vooral: hoop. Dat is wat we vandaag nodig hebben in de Arabische wereld. Dat is wat we vandaag nodig hebben in Brussel. Zeker in deze donkere dagen.

Yamila Idrissi

 In the Eyes of Heaven, geschreven door Rachid Benzine, geregisseerd door Ruud Gielens en gespeeld door Hiam Abbass, speelt op 15 november in het Brusselse Kaaitheater.

Those bastards think because they posses the ‘Sacred Argument’ they can silence and oppress us. Our time has come! The time to be, to love, to hope. We will not let these fanatics tell us: “This is your last hour”. Ces mots tirés d’un monologue In the Eyes of Heaven de Rachid Benzine, l’un des principaux gardiens d’un Islam du 21^e siècle, ont retenti deux jours après les attentats du 22 mars au Kaaitheater bruxellois. Ce ne fut pas une tâche facile : pour le théâtre – jouer la pièce ou non ? – et pour moi-même : les mots me manquaient déjà depuis deux jours, j’étais triste, en colère et angoissée. Mais les mots forts de Rachid Benzine, prononcés par l’actrice palestinienne, Hiam Abbas, ont mené à une catharsis purificatrice. Le désarroi a fait place à la consolation et la peur à l’espoir.

Ce jeudi soir-là, en mars, Hiam Abbass – la « Helen Mirren » du monde arabe –  s’élança sur la scène du Kaaitheater dans une robe rouge foncé. Elle alluma une cigarette et parla de sa famille, de l’amour et des boutons de fièvre quotidiens des clients barbares qui vont et viennent. Contrairement à ma mère, j’ai mon propre endroit. Ma mère était une prostituée de l’armée. Ce n’est pas une expression, c’est littéralement ce qu’elle était. Pas de baraquements militaires sans bordels ! Elle a offert ses services à des générations de soldats afin de m’éduquer et de pouvoir me payer une formation. […] Encore dix ans avant que ma fille n’ait son diplôme. Rester forte pendant dix ans encore. Dix ans, cela semble une éternité.

C’est Nour qui parle, une prostituée de Tunisie lors du Printemps arabe, mais il peut également s’agir de l’Égypte. Nour signifie « lumière ». Dans le Coran, on fait la distinction entre la lumière du soleil (siraaj ou سراج) et la lumière de la lune (nour ou نور‎‎). De tout temps, la lune est à la fois le symbole de la féminité, de l’espoir et de la guérison mais aussi des catastrophes. Rachid Benzine n’a pas choisi son nom pour rien. Dans la pièce, la féminité de Nour était tant célébrée que vilipendée, c’était son salut et aussi son coup fatal.

Malgré que les gouverneurs dépravés, les hommes d’affaires, les chefs religieux et les journalistes occidentaux réalisaient leurs fantasmes lubriques sur elle, à aucun moment je n’ai vu une victime sur scène. Elle vous regardait confiante et dans toute sa grandeur, sans susciter une once de compassion. « Ce sont les femmes qui construisent la société », déclarait la sociologue de renommée mondiale, Fatima Mernissi, mon âme-sœur intellectuelle qui a exercé une réelle influence sur mon développement et celui de millions de jeunes musulmanes. « Vous savez pourquoi ? Nous n’avons pas le choix. Soit vous vous taisez et vous êtes humiliée, soit vous faites comme moi : vous criez ! » Et Nour était comme cela, elle ne se laissait pas faire, même au péril de sa propre vie.

Le dimanche 13 novembre, nous avons commémoré les attentats de Paris qui ont fait vaciller le monde occidental sur ses fondations. C’est précisément pour cela que j’irai voir une nouvelle fois la pièce In the Eyes of Heaven au Kaaitheater. La volonté de lutter avec laquelle nous n’avons pas voulu abandonner nos valeurs et nos villes dans les jours qui ont suivi les attentats, je la reconnais dans la résilience de la femme qui a défié, la tête haute, le Printemps arabe. Il y a un an, Hiam Abbass était accueillie par une ovation debout. Cette ovation se faisait l’écho de l’envie de dépasser ensemble le chagrin, d’exiger le retour de la dignité dans la ville. Nour signifie lumière, féminité, guérison et surtout : espoir. C’est ce dont nous avons besoin aujourd’hui dans le monde arabe. C’est ce dont nous avons besoin aujourd’hui à Bruxelles. Surtout en ces jours sombres.

Yamila Idrissi

In the Eyes of Heaven, écrite par Rachid Benzine, dirigée par Ruud Gielens et jouée par Hiam Abbass, sera jouée le 15 novembre au Kaaitheater bruxellois.

Brussel krijgt eigen MoMA in oude garage

Dit stuk verscheen op 27 juni 2015 in Trouw.

Londen heeft zijn Tate Modern, Berlijn het Hamburger Bahnhof. Het Parijse Centre Pompidou trekt al veertig jaar liefhebbers van moderne kunst en Amsterdammers hebben hun Stedelijk Museum teruggekregen na een lange verbouwing. Brussel heeft tot gruwel van kunstminnaars niets van dit alles. Maar daar komt nu verandering in.

“Brussel krijgt zijn eigen Guggenheim, zijn MoMA”, belooft Rudi Vervoort, minister-president van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Brusselse regering heeft de iconische Citroëngarage aan het kanaal Charleroi-Brussel aangekocht om er een museum voor hedendaagse en moderne kunst in te vestigen. De in de volksmond ‘Citroënkathedraal’ genoemde garage werd in de jaren dertig gebouwd en was toen de grootste van Europa. Vervoort heeft ook een wedstrijd voor architecten uitgeschreven om het gigantische industriële gebouw en omliggende terrein om te toveren in een gebied waar gewoond, gewerkt en genoten kan worden.

Er komt een Museum aan het Kanaal

Na drie jaar politiek strijden maakt deze beslissing mijn dag! Gisteren kondigden Rudi Vervoort en de eigenaar van de Brusselse Citroëngarage aan dat de deal rond is: er komt een Museum voor Moderne en Hedendaagse Kunst in het Citroëncomplex, in de Kanaalzone. Vier jaar nadat de afdeling Moderne Kunst van het KMSK haar deuren moest sluiten, zien we eindelijk een lichtpuntje aan de horizon.

Maar met deze veldslag is nog niet de hele strijd gewonnen. We moeten ervoor zorgen dat dit museum de moeite waard wordt, dat het een toeristische trekpleister voor de stad zal zijn. In Brussel bevindt zich zó veel grensverleggende moderne en hedendaagse kunst, maar sommige collecties zitten al jaren weggestoken in kelders. Ik hoop vurig dat alle bevoegde overheden zich nu volop gaan inzetten voor dit museum, dat ze gaan samenwerken in plaats van elkaar stokken in de wielen te steken. Dan pas zal het verhaal van het Museum aan het Kanaal een happy end hebben.

Brusselnieuws interviewde mij aan de Citroëngarage. Bekijk het filmpje hier!

Vier kaarsjes (met het schaamrood op de wangen)

Drie jaar geleden blies ik één verjaardagskaarsje uit. Op de trappen van het Brussels Museum voor Schone Kunsten protesteerde ik, samen met tal van medestanders, tegen de sluiting van de afdeling Moderne Kunst op 1 februari 2011. Een heel jáár al was de rijke collectie moderne en hedendaagse kunst van het museum verbannen naar de kelders, onzichtbaar voor het publiek.

‘We kunnen alleen maar hopen dat het bij één verjaardag in mineur blijft’, schreef ik toen op mijn blog. ‘Ik hou er eerlijk gezegd mijn hart voor vast, want de plannen voor een Museum voor Moderne Kunst blijven maar in de ijskast zitten. Mogelijkheden genoeg, maar er komt geen schot in de zaak. Hoeveel wereldsteden kent u zonder museum voor moderne en hedendaagse kunst?’

Vandaag blaas ik vier kaarsjes uit en zitten de plannen voor een Museum voor Moderne Kunst (én de kunstschatten) nog altijd in de ijskast.

Mijn tussenkomst op de beleidsnota Brussel van Sven Gatz

Graag wil ik de minister bedanken voor zijn lijvige beleidsnota en het werk dat zijn kabinet er duidelijk aan heeft besteed. Het is een verdienstelijke poging van de minister om zijn bevoegdheid voor Brussel vorm te geven.

Ik wil graag de samenwerking verwelkomen waar de minister zo de nadruk op legt, samenwerking is cruciaal en positief, daar kunnen we niet tegen zijn.

Het feit dat u de Brusselnorm bevestigt is een goeie zaak. Dat u engagementen zal honoreren zoals de renovatie van het muziekconservatorium. Dat u projecten als Brede School blijft steunen. Dat u in jeugdinfrastructuur wil investeren. Dat u onderwijs in de hoofdrol plaatst. Het zijn allemaal pluspunten die aantonen dat u een hart voor Brussel heeft.

Bij de voorstelling van uw beleidsnota, vorige week, haalde u drie speerpunten aan: capaciteitsuitbreiding (onderwijs), tewerkstelling en inburgering. Daar hebt u een coördinerende bevoegdheid.

Mijn vraag is dan ook: wat als uw collega’s de ambities niet realiseren? Welke stokken heeft u achter de deur? Veel van wat er in de beleidsnota staat kan niet waargemaakt worden, omdat de nodige middelen niet voorzien zijn.

Meneer de minister, bij het lezen van de beleidsbrief heb ik me toch zitten afvragen of dit nu effectief uw nota is. Er is weinig terug te vinden van het DNA van uw politieke denken, de Sven Gatz touch zoals u die hebt neergeschreven in de boeken “Stadslucht maakt vrij”. Zoals dat tot uiting kwam in uw parlementair werk van de voorbije jaren. In uw beleidsbrief vind ik bijna niks van dat DNA terug.

Talent hoort in een aula (ook zonder rijke ouders)

Maar een op de vijf allochtone jongeren volgt hoger onderwijs. Een afspiegeling van de maatschappij is de aula dus allerminst.

Elk jaar opnieuw, onder de septemberzon, werpen de toga’s en vaandels schaduwen op de straten, klinken de veelbelovende speeches en hangt een eerste-schooldag-spanning in de aula’s. Het begin van het academiejaar doet velen mijmeren over hun lang vervlogen studentenjaren. Ik herinner me vooral hoe een vriend me zijn leegstaande “sous-sol” leende. Een vochtige kelderkamer waar ’s nachts de ratten voorbij trippelden, maar het was er rustig en ik kon er eindelijk doen wat thuis niet lukte: studeren en mijn droom waarmaken: een diploma rechten halen en advocate worden.

Mijn ouders hadden met hun acht kinderen in een kleine sociale woning wel andere zorgen aan hun hoofd. En in de arme volkswijk waar ik woonde, ging niemand verder studeren. Ik miste elk ankerpunt en kon mezelf aan niets of niemand meten. Het verdict was duidelijk: “Je kunt dit niet”. Aan de VUB belandde ik als arbeidersdochter en een van de eerste studenten van Marokkaanse origine in een ‘witte’ groep van dochters en zonen van dokters en advocaten. Ik wist niet waarover ze spraken tijdens de pauzes tussen de lessen. Ik kocht geen boeken maar leende die in de bibliotheek, ik kocht geen cd’s en ging niet naar de film. Ik had constant het gevoel dat ik iets verkeerds deed en wist niet hoe ik mezelf tot hen moest verhouden.

Beste nieuwe minister van Cultuur en Brussel, Beste Sven,

Groot was mijn opluchting toen ik vernam dat uitgerekend jij de nieuwe minister van Cultuur én Brussel zou worden. Als de partij waartoe je behoort nog enige geloofwaardigheid in stand wilde houden, moest ze wel bij jou uitkomen. Jij bent immers een échte Ket, met een voorliefde voor die zaken waar ze ons in het buitenland voor benijden. En dan heb ik het niet over chocolade of – in jouw geval – onze heerlijke bieren, maar over onze baanbrekende kunstenaars, theatervoorstellingen en televisieproducties. Koppel die vereisten aan iemand uit Brussel (want dat moest hij of zij wel zijn), mét het aantal nodige politieke meters op zijn teller, de nodige ervaring en je tovert geen wit konijn uit je hoed die je halsoverkop laat verhuizen. Dan is de naam Sven Gatz bijna logisch.

“Never get angry. Never make a threat. Reason with people.” Mijn favoriete zinsnede van Don Corleone aan minister Sven Gatz.

Het hoort niet om als lid van een oppositiepartij oprecht blij te zijn met de keuze van een minister. Misschien is het atypisch, maar die commentaren kunnen mij eerlijk gezegd gestolen worden. Waarom? Simpel, omdat de mogelijkheid om een goed, vooruitstrevend en open cultuurbeleid te voeren voorrang heeft op de klassieke tegenstellingen tussen politieke partijen. De keuze om precies jou aan te stellen in deze harde en rechtse factuurregering is in dat opzicht een lichtpunt. Ze staat ook in schril contrast met het cultuurhoofdstuk in dit regeerakkoord, dat vaag is en vooral uitgaat van de economisering of het “vermarkten” van het cultuurlandschap. “Het belang van ondernemerschap op het vlak van cultuur wordt centraal gezet”, staat er zelfs letterlijk. Je begrijpt als geen ander dat ik mij dus zorgen maak.

Zinnekeparade geeft Brussel eigen ‘smoel’

Zinneke Parade 2008 in het thema Water/Eau (© Wo0chY)

De schuunste couleur es Brussel. La plus belle couleur, c’est Bruxelles. Vandaag meer dan ooit met de Zinneke parade die onze Brusselse straten verovert. Zinneke is de naam die de Brusselaars lang geleden aan de Zenne gaven, de rivier die rond de stad stroomde en haar inwoners tegen overstromingen beschermde. Maar een Zinneke is ook een bastaardhond. En zo komen we bij ons Zinneke: iemand van ongedefinieerde afkomst als symbool van het kosmopolitische en multiculturele Brussel. Een Brussel met haar 181 nationaliteiten, en palet aan talen en kleuren.

Jong en oud, arm en rijk, Jan met de pet, mensen met een hoek af, Nederlandstalige Brusselaars, Franstalige  Brusselaars, expats, Brusselaars uit arme Kuregem maar ook het rijke Ukkel, jeugdhuizen en homes, gemeenschapscentra en buurtverenigingen, kortom Brusselaars van alle kleuren van de regenboog steken gedurende maanden al hun energie en vrije tijd in de parade. Ze palmen allemaal samen het centrum in voor de grootste manifestatie van het Brussel-gevoel. Waarom investeren ze zoveel vernuft, arbeidsvreugde en speeldrift om er werkelijk iets merkwaardigs van te maken? Het antwoord is simpel: omdat het zoveel meer is dan een carnavalesk gebeuren. Het gaat om respect, samenwerken, en elkaar optillen. Zinneke verbindt en verbroedert en laat Brusselaars samen stad maken. Dus geeft Zinneke Brussel een eigen smoel. Een smoel waar deze stad meer dan ooit recht op heeft en stilaan ook opeist. 

Jan Decleir, dankzij jou ben ik de ‘jihadi’ van de cultuur geworden

Acteur Jan Decleir deed mij voor kunst en cultuur kiezen, foto door Stephan Vanfleteren.

Beste heer Decleir,
Beste Jan,

Ik zat die ochtend aan het ontbijt in ons arbeidershuisje in een volkswijk van Mechelen en dacht na over wat de avond mij brengen zou. Met de klas gingen we na school kijken naar de voorstelling van Gilles de Rais met jou in de hoofdrol. Ik wist in de verste verte niet wat ik ervan kon verwachten, want theater en boeken, daar deden wij thuis niet aan. Ik was die dag ietwat nerveuzer dan anders, maar aan mijn moeder uitleggen hoe dit kwam, deed ik niet. Niet omdat ik niet wou, maar omdat ik niet kon. De afstand tussen twee werelden was die dag net iets te groot om te overbruggen. Later, dacht ik bij mezelf, later, mama. Dan leg ik het jou uit. Het is me nooit gelukt.

Twee jaar eerder speelde een vriendinnetje uit mijn klas mee in een voorstelling van Jungle Book. Ze was Mowgli. Ik herinner me nog dat ik toen helemaal verloren liep in de stad, op weg naar het Mechels Miniatuur Theater. En dat ik me in de zaal de hele tijd bekeken voelde. Ik was de enige gekleurde in een zaal vol blanke Mechelaars. Dat ongemakkelijke gevoel, dat is me vooral bijgebleven van mijn eerste culturele ervaring. Maar jij, Jan, jij zou dit veranderen. Jij zou die avond in Leuven, zonder het te weten, mijn leven overhoop gooien. Ten goede.

sp.a Brussel vliegt erin!

Feest! Ik werd op 13/02/2014 aangeduid als Brusselse lijsttrekker voor het Vlaams parlement.

Ik werd door het gewestbestuur aangeduid als Brusselse lijsttrekker van het Vlaams parlement. Ik ben trots dat ik namens de sp.a mijn engagement voor Brussel kan verderzetten en ben sp.a, het gewestbestuur, kameraden en vrienden heel dankbaar voor het vertrouwen dat ze mij schenken.

50jaar geleden kwam mijn papa uit Marokko naar België op zoek naar een betere toekomst voor zijn kinderen. 50 jaar later sta ik hier: van Marokkaanse migrante, naar Nederlandstalige Brusselaar in 1 generatie.  Dit is Brussel, een smeltkroes van culturen en kansen. Iedereen die kansen geven, dat is mijn ambitie in de politiek. Binnen enkele dagen vieren we de ondertekening van de bilaterale akkoorden tussen België en Marokko. Mijn nominatie als lijsttrekker is in die zin ook bijzonder hartverwarmend.

Ik ben klaar om met heel veel goesting er tegenaan te gaan en op 25 mei het vertrouwen te winnen van de Brusselaars!